O burka chega ás nosas portas. Por Nicole Muchnik.

Para unha muller occidental é moi difícil falar do burka con frialdade, coa cabeza e non os sentimentos, polo moito que nos afecta esa ostentación de submisión, de servidume da muller, esa negación extrema da igualdade entre os sexos. Con todo, o problema atópase ás nosas portas. Xa non se trata só de simpatizar coas nosas irmás iranianas, sauditas ou iemenís, que sofren lategazos e lapidacións, senón de saber que corresponde pensar e facer cando o burka está entre nós. Sabemos máis ou menos o que ocorre nos países que aplican a sharía, aínda que sexa difícil facerse unha idea exacta, é dicir, porse no lugar das mulleres sometidas a eses réximes.

En Afganistán, país do burka por excelencia, a peza foi introducida a principios do século XX polos pastunes. "é talla única, presiona terriblemente a cabeza, non ves o chan que pisas e perdes o sentido da orientación", din Anna Tortajada, Mónica Bernabé e Mercé Guilera, que o probaron. As secretarias, enfermeiras, mestras, abandonaron o seu traballo e viven condenadas á miseria se non contan co sostén dun home. As viúvas dedícanse á mendicidade na rúa ou á prostitución. Ningunha muller pode saír á rúa se non vai acompañada do seu pai, nin acudir á consulta dun médico home, nin aspirar á educación. As escolas de nenas, máis ou menos clandestinas, son obxecto de atentados con bombas.

Arabia Saudita, cualificada como "o maior cárcere de mulleres do mundo" por Wajeha Al Huweidar, xornalista saudita e activista dos dereitos humanos, é o país do niqab, unha peza de pesada tea negra que permite ver mediante unha pequena ventaniña á altura dos ollos. As mulleres pasan toda a súa vida baixo a tutela dun home: marido, pai, avó, irmán ou fillo. Non teñen dereito a conducir, nin a solicitar un préstamo, nin a viaxar sen a autorización do marido ou dun home da súa familia; nin sequera a pasear pola rúa soas, so pena de ser detidas. Tampouco están autorizadas a acompañar ao seu marido a actos sociais. Nos transportes públicos, non poden entrar polo mesmo acceso que os homes. Unha muller de 70 anos á que a moutawa, a policía relixiosa, sorprendeu na súa casa con dous mozos, dos que un era o seu fillo de leite, de 24 anos, e o outro un veciño que fora a levarlle pan -un delito chamado khilva-, foi condenada por un tribunal a 90 lategazos.

Máis que o burka afgán, é o niqab de obediencia salafista o que podemos ver hoxe nas rúas de Francia, Dinamarca, Alemaña e outros países europeos.

En Francia, a rama dos Renseignements Généraux (RG) (os servizos de intelixencia) encargada da vixilancia do islam radical ten censadas a 367 mulleres que levan o veo completo. Unha estatística pouco crible se, doutra banda, crese que hai entre 30.000 e 50.000 salafistas, entre eles varios miles de mulleres que levan veo, e ás que hai que engadir as do Tabligh, outro movemento fundamentalista e pietista. A máis nova das que levan o veo completo ten cinco anos. Só en Vénissieux, modesto barrio nos arredores de Lyon, circula un centenar de mulleres con veos negros. En Marsella, o 25 de xuño, ao redor dunhas 15 mozas exhibíronse nun centro comercial nun acto de militancia salafista cuxo propósito era "provocar á sociedade e á súa familia".

Estas mulleres expoñen un problema nos hospitais, onde algúns médicos recibiron ameazas físicas de maridos que pretenden decidir se a súa muller pode dar a luz mediante cesárea. Expoñen un problema á hora de emitir todos os documentos de identidade, nos matrimonios e outras formalidades necesarias para a obtención dos dereitos sociais, no uso dos bancos, os controis nos avións, a escolarización das nenas, dado que, en nome da laicidade da escola pública, "prohíbense as grandes cruces, as kipás, os panos islámicos, sexa cal for o nome que se lles dea". Expoñen un problema para os profesores, que non saben a quen devolven á nena que estivo ao seu cargo. Expoñen tamén un problema de seguridade, algo non despreciable nun país ameazado polos integristas alxerinos. E expoñen un problema cando, como en Italia, os salafistas esixen piscinas separadas para mulleres e, como en Holanda, hospitais só para musulmáns. "O islam político trata de instaurar un apartheid de sexos nas sociedades libres europeas", di a escritora turca Necla Kelek.

O movemento salafista era completamente alleo aos cinco ou seis millóns de musulmáns residentes en Francia, orixinarios do norte de África. Pero en cinco anos, segundo os RG, o salafismo atraeu tantas conversións como o Tabligh, o outro movemento integrista, en 25. Desenvolveuse a partir dunha idea de ruptura -política e relixiosa- con Occidente e os seus costumes "corruptos". Para Dounia Bouzar, antropóloga e investigadora asociada ao Observatorio do Feito Relixioso, "cando está en cuestión a relixión musulmá, todo o mundo deixa de aplicar os criterios de razoamento habituais. Eses grupúsculos que din ser salafistas non se inscriben na historia musulmá, senón que son unha derivación moderna, deste último século. Toda a estratexia dos salafistas consiste precisamente en facer pasar os seus discursos totalitarios por simples mandamentos relixiosos".

Máis aló mesmo da lexítima consideración dos dereitos da muller ou dos dereitos humanos, o veo integral, a ocultación, a non visibilidade da persoa coa que nos cruzamos e á que falamos é algo que choca e perturba ao occidental, din os psicólogos. Sen ese mínimo vínculo corporal non hai relación social posible. "O que me inquieta do burka é que estou a ser observada por unha persoa que me impide que a observe. Alí onde se atopa, o burka constitúe un atentado contra o bo equilibrio entre dúas almas", escribe Agnès Gouinguenette en Golias, unha revista de cristiáns de esquerda. Occidente esforzouse e séguese esforzando por integrar ao outro, por facer del o seu igual en toda circunstancia. O veo remítenos a unha alteridade total, a un rexeitamento absoluto.
"O burka non é ben recibido... Non podemos aceptar no noso país a mulleres prisioneiras detrás dunha reixa, illadas de toda vida social, privadas de toda identidade. Non é esa a idea que ten a República Francesa da dignidade da muller", dicía hai pouco Nicolas Sarkozy en Versalles.

Pero onde está a solución? Seica unha lei contra o burka non suporía levar a primeiro plano o temor a unha moi hipotética invasión de Francia polos musulmáns integristas? Mentres a Asemblea Nacional crea unha comisión informativa sobre o veo integral, Mohammed Moussaoui, presidente do Consello francés do culto musulmán, lembra "que ningún texto coránico ordena levar o burka nin o niqab, que en Francia segue sendo un fenómeno marxinal". Partidario de "un labor pedagóxico e de diálogo para convencer ás mulleres de que se incorporen á práctica do islam moderado", Moussaoui considera, como moitos cidadáns, que a prohibición podería ser contraproducente e difícil de aplicar. "Imos deter ás mulleres que leven o burka pola rúa e obrigalas a quitarllo? Iso fará que a maior parte delas queden na súa casa". Ademais, aínda que é fácil lexislar cando a integridade da persoa está en perigo, como no caso da ablación do clítoris, a poligamia e as transfusións de sangue para salvar vidas de nenos, é moito máis difícil cando se trata de persoas adultas convencidas de que se respectan a si mesmas ao levar o veo.

En Francia, como en Alemaña, son a miúdo francesas e alemás de orixe musulmá, ou conversas recentes, as que escollen o burka ou o niqab, e aseguran que o fan con toda liberdade e ate que senten máis libres con esa "protección" fronte á mirada dos homes. Son todos os homes presuntos violadores en potencia? Podemos preguntarnos como é posible que estas mozas sexan capaces de adoptar unha peza que é unha provocación pero que non ten grandes consecuencias para elas, sen pensar nas súas irmás de Oriente, para as que simboliza a peor das opresións. Para Elisabeth Badinter, "sexa subversión, provocación ou ignorancia, o escándalo é, máis que a ofensa do voso rexeitamento, o bofetón que dades a todas as vosas irmás oprimidas, que -elas si- corren perigo de morte por tentar gozar dunhas liberdades que vós desprezades".

EL PAÍS 31/08/09