O veo, un desafío islámico? Por Alicia Delibes

No estado español hai xa máis dun millón e medio de residentes estranxeiros. Deles pódese calcular que case a terceira parte son de orixe musulmá. Unha cifra que parece insignificante se se compara cos catro millóns de musulmáns que residen en Francia ou os tres millóns de Alemaña pero que fai que a poboación musulmá non pase desapercibida nin nas nosas rúas nin nas nosas escolas. A presenza de fillos de inmigrantes nos colexios españois aumentou considerablemente nos cinco últimos anos. De 80.687 que había matriculados no curso 1998-99 pasouse a 303.827 no 2002-2003. Isto fai que o interese polos problemas e dificultades da escolarización dos inmigrantes sexa moi recente. En xaneiro do ano 2002 saltou aos medios de comunicación o primeiro conflito importante entre a dirección dun centro escolar e a comunidade musulmá en España. A directora dun instituto del Escorial non estaba disposta a aceptar que a nena Fátima Elidrisi asistise a clase co típico veo musulmán cubrindo a súa cabeza. Nun principio, a Consellería de Educación asignara a Fátima un colexio concertado, pero o seu pai, Alí Elidrisi, negouse a que asistise a un centro católico e dixo que a nena quedaría en casa ate que lle desen praza nun instituto público. No mes de xaneiro foi admitida no Instituto Juan de Herrera da localidade madrileña. A directora do centro ao ver que Fátima acudía ao instituto coa cabeza cuberta pediulle que deixase o veo na entrada como facían as outras nenas marroquís. O señor Elidrisi negouse rotundamente a aceptar esta suxestión e así empezou unha tira e afrouxa entre a directora e o pai de Fátima que chamou a atención de case todos os medios de comunicación. O asunto resolveuse cando a Consellería de Educación "convenceu" á directora de que era mellor escolarizar á nena con veo que non escolarizala. Aqueles días falouse moito do veo e da vida que levaban os nenos musulmáns nos colexios españois. Sóubose que certas nenas se negaron a facer ximnasia nun colexio de Málaga; que algúns nenos esixían comidas especiais; e que mesmo algún adolescente marroquí protestara porque non estaba disposto a recibir leccións nin ordes de ningunha muller por moi profesora que fóra.

Pasaron xa dous anos desde entón e só de cando en vez vólvese a falar deste espiñento asunto do veo. Parece coma se existise un medorento respecto a discutir sobre calquera problema que teña algo que ver coa complicada integración dos nenos musulmáns nos nosos centros educativos. Do instituto do El Escorial, sóubose que as nenas marroquís que antes da chegada de Fátima deixaban o seu veo á entrada do colexio, porque preferían estar en clase sen el, agora xa non o deixan. Ao parecer senten máis a gusto se permanecen todo o día púdicamente cubertas. Dise tamén que imáns integristas van, aos poucos, substituíndo a outros, máis veteranos e moderados, en moitas das mesquitas que hai en España. A maior parte dos españois cre que a cuestión do veo é un problema menor. Algúns pensan que simplemente é unha moda propia de países de cultura distinta e que como tal non hai razón algunha para oporse. Outros saben moi ben que se trata dunha imposición relixiosa e argumentan que vivimos nunha sociedade plural que debe ser tolerante e que non pode impedir a ninguén que obedeza os ditados da súa conciencia. No mellor dos casos escóitase a crítica dalgunha descoidada feminista que o considera signo de submisión da muller. Pero se a alguén se lle ocorrese dicir que os mulás fundamentalistas lanzaron á civilización occidental un desafío que está a utilizar o chador como símbolo, a xente sorriría con conmiseración ou desprezo coma se ese que fala fose un paranoico aterrorizado polo 11 de setembro ou un reaccionario intolerante. Con todo non hai máis que seguir os acontecementos vividos en Francia nestes últimos anos para darse conta de que o veo é algo máis que un anaco de tea que as mulleres de orixe musulmá gustan de levar anudado a ao redor das súas cabezas; e de que non son fantasías paranoicas as de quen pensa que é o emblema dun desafío lanzado polos inmigrantes musulmáns que viven en Europa. O pasado 24 de setembro dous adolescentes, Lila e Alma Lévy, de 18 e 16 anos de idade, fillas de dous ex comunistas, unha muller musulmá non practicante de orixe alxerina e un avogado xudeu, que se di ateo e é membro do movemento esquerdista MRAP (Movemento contra o racismo e pola amizade dos pobos), presentáronse nun colexio francés, o Liceo Henri-Wallon de Aubervilliers, coa cabeza envolvida en negros veos que tapaban totalmente o seu pelo, orellas e pescozo. As nenas foron enviadas de volta a casa. Abríuselles un expediente e o 10 de outubro o consello de disciplina confirmaba a súa expulsión do centro escolar.

Esta historia chovía xa sobre mollado. E é que na última primavera o ministro do Interior francés, Nicolas Sarkozy, ao termo do seu discurso ante a asemblea da UOIF (Unión de Organizacións Islamitas de Francia) foi apupado porque cometeu ?a ousadía? de dicir que todas as mulleres estaban obrigadas a mostrar a súa cabeza descuberta nas fotografías do documento de identidade. ?é unha orde que vén do ceo!?, ?Xamais mostrarei unha orella a Sarkozy!?, ?Nós obedecemos a Alá, por tradición e adoración!?, ?O fular é unha protección que mata as tentacións e ante os estraños hai que cubrirse?, foron algúns dos berros que se deixaron ouvir naquela alborotada reunión. Estes conflitos entre o goberno francés e a inmigración musulmá co chador como principal protagonista empezaron xa en 1989. Foi entón, sendo Lionel Jospin Ministro de Educación, cando, ante os primeiros conflitos provocados por nenas musulmás que esixían asistir a clase coa cabeza cuberta, decidiuse que o veo sería permitido sempre que non se utilizase como signo de ostentación e que non servise para facer proselitismo. En Francia existía unha lei de 1937 que prohibía calquera forma de proselitismo nos centros escolares así como toda proclamación de pertenza a partido político ou grupo relixioso algún. Se ademais tense en conta que as múltiples enquisas que se fixeron naqueles días dicían que máis do 80% da poboación era contraria a admitir veos nos centros estatais non se entende moi ben por que o goberno francés cedeu ante o que xa entón se intuía como unha provocación da comunidade musulmá. O Ministerio de Educación tivese a solución bastante fácil, apoiándose no principio do laicismo e nas súas propias leis podía obrigar a todos os nenos a deixar nos percheros antes de entrar en clase boinas, gorros, veos ou calquera outra cousa que cubrise a súa cabeza. Pero Jospin non se atreveu entón a tomar unha decisión que, evidentemente, ía provocar molestar nunha boa parte dos inmigrantes musulmáns e pasou a pataca quente ao Consello de Estado que resolveu o problema dando unha interpretación ?moderna? do laicismo francés: ?O noso ensino é laica non porque prohiba a expresión de crenzas diversas senón porque as tolera todas?.

No ano 2002 publicouse en Francia un libro, A République et l?Islam. Entre crainte et aveuglement, editado por Gallimard e escrito por dous membros do Haut Conseil à l?Integration, Jeanne Hélène Kaltenbach e Michèle Tribalat. Nel as autoras chaman a atención sobre toda unha serie de acontecementos ?musulmáns? que tiveron lugar curiosamente o mesmo ano no que caeu o muro de Berlín. O 14 de febreiro de 1989 o Aiatolá Jomeini proclamou a fatua que condenaba á morte ao autor dos versos satánicos así como a todo aquel que tivese algo que ver coa súa publicación. En xuño morre Jomeini e un mes despois, Ettore Capriolo e Hitoshi Igarashi, tradutores ao italiano e ao xaponés respectivamente da obra de Rushdie, sufriron senllos atentados nos que Capriolo resultou gravemente ferido e Igarashi morto. Estes sucesos provocaron multitude de manifestacións integristas nos países islámicos e serviron de escusa para que se constituísen moitas asociacións de carácter relixioso. Foi tamén un ano no que a violencia fundamentalista tivo aterrorizados, máis que nunca, aos alxerinos. As dúas escritoras francesas chaman a atención sobre o feito, un tanto curioso, de que fose ese mesmo ano cando, en diversos recunchos de Francia e de boa parte de Europa, empezasen a xurdir conflitos escolares á mantenta do veo, e que estes puxesen ao descuberto un estraño flirteo entre certa esquerda e o islamismo. Pois ben, cando todo isto ocorría, Jospin e o Consello de Estado, coa súa covarde decisión, o que fixeron foi facilitar as cousas aos fundamentalistas para que, utilizando sempre como coartada esa nova interpretación do laicismo francés decretada polo Consello de Estado, avanzasen nas súas reivindicacións. Os inmigrantes musulmáns comezaron por reclamar nos colexios comidas especiais, comedores separados, horas de oración, o dereito a que as nenas se ausentasen das clases de ximnasia e a institucionalización do xaxún musulmán. Como en certa ocasión se ouviu dicir nunha asemblea de islamitas franceses, para os musulmáns o laicismo era unha sorte pois permitía pór límites á autoridade do Estado.

Así seguiron as cousas ata que os atentados terroristas do 11 de setembro de 2001 e o susto que o ultradereitista Lle Pen deu pouco despois aos votantes franceses fixo que de novo a comunidade inmigrante de orixe musulmá, que supón xa case o 8% da poboación, colocásese no centro das preocupacións socio políticas do goberno da República. Con idea de sacar á luz todas as organizacións musulmás e que o goberno tivesen uns representantes cos que ?dialogar?, o Ministro do Interior de Chirac, Nicolas Sarkozy, en decembro de 2002 impulsou a creación do CFCM (Conseil français du culte musulman) que debía reunir a todos os representantes dos Consellos Rexionais (CRCM). O obxectivo do Ministro da Interior era ?integrar o islam na República Francesa?. Unha idea que demostraba a súa boa intención pero que foi recibida con escepticismo pola gran maioría dos franceses. En abril de 2003 celebráronse as primeiras eleccións no CFCM. O presidente electo, Dalil Boubakeur, é actualmente o reitor da mesquita de París que, sostida no seu maior parte con diñeiro alxerino, considérase un dos centros de culto musulmán de carácter máis moderado. O vicepresidente do Consello é un fundamentalista bastante violento, Fouad Alaoui, representante de UOIF (Union deas organisations islamiques de France). O terceiro grupo islámico fortemente representado no CFCM é o os marroquís, a FNMF (Fédératione nationale deas musulmans de France). Dalil Boubakeur conta co apoio do goberno francés pero a súa situación como presidente do Consello é cada día máis inestable. Recibe tantas presións dos fundamentalistas que, ante o terror de Sarkozy, ameaza constantemente con presentar a súa dimisión. Até agora o CFCM non se pronunciou no asunto do veo das escolares musulmás. O 11 de outubro varios dos seus representantes recibiron a visita do Ministro Sarkozy que, tras manifestar o seu apoio ao consello de disciplina do Liceo de Aubervilliers, recordoulles que as regras do laicismo deben ser respectadas por todos e que entre esas regras atópase a prohibición dos signos de ostentación e de facer proselitismo. A resposta por parte do CFCM non se fixo esperar. Ao día seguinte deu un comunicado no que lamentaba a expulsión das nenas, queixábase de que non se lles consultou antes de tomar a decisión e volvía insistir no carácter relixioso do veo islámico.

En resposta a esta actitude, o 17 de outubro, o Primeiro Ministro Raffarin dirixiuse aos musulmáns na Gran Mesquita de París. ?O laicismo respecta as relixións pero tamén as relixións deben respectar o laicismo? foi o principal argumento do seu discurso. Ofreceu a súa total disposición ao diálogo pero non descartou recorrer a unha nova lexislación para regular o uso do veo en escolas e centros oficiais se non se conseguía alcanzar un acordo sobre este asunto. O propio Presidente Chirac tivo que intervir no conflito. A principios do verán formara unha comisión para estudar ?o laicismo da República? coñecida como a comisión Stasi, constituída por 20 ?expertos? e presidida por Bernard Stasi. A comisión, que deberá redactar as súas conclusións antes de fin de ano, non descarta a posibilidade de que unha lei regule definitivamente o uso do veo en centros escolares. A proposta dunha lei de prohibición do veo dividiu á sociedade francesa. Os grupos máis esquerdistas están totalmente en contra, o partido socialista dividido, o CFCM di que sería un grave erro e en canto á dereita, tampouco parece estar totalmente de acordo. Mentres que para Alain Juppé, presidente da UMP, a lei fíxose totalmente necesaria, outros compañeiros do seu partido non o teñen tan claro, saben que a cuestión do veo non é un asunto relixioso senón político e temen caer nunha trampa tendida ao goberno polos propios fundamentalistas. O caso é que todo o mundo tivo algo que dicir á mantenta da expulsión destas dúas nenas que se viron convertidas, da noite para a mañá, no centro de atención de toda a prensa e en principais estrelas da televisión. O seu pai e principal defensor, Laurent Lévy, á parte de desautorizar aos profesores do liceo, aproveitou a situación para divulgar a súa doutrina prol musulmá e anticapitalista. Escribe artigos e fai declaracións sen parar para mostrar o desgusto que lle produce que uns cantos ?aiatolás do laicismo, presos dunha tolemia histérica?, organicen toda esta lea só por ?uns poucos centímetros de tea?.

Até o vello líder sesentayochista e actual deputado europeo polo partido Verde alemán, Daniel Cohn ? Bendit, deu a súa opinión nesta historia. Despois de recordar que todas as relixións monoteístas, e non só a musulmá, fan de menos á muller e de expresar que ?como liberais libertarios convencidos, non podemos aceptar que o autoritarismo sectario loite contra o autoritarismo integrista?, dirixiu ás adolescentes ?rebeldes? estas palabras de alento: ?Queridas Alma e Lila, esperamos que gardedes sempre o voso carácter combativo, orgulloso e independente. Pero nos tememos que non será en medios musulmáns, aínda que sexan liberais, onde atoparedes maridos que acepten a mulleres como vós. é no mundo dos ateos, se é que son liberais como o voso pai, o que non sempre ocorre, onde atoparedes un compañeiro ou compañeira de vida que vos acepte tal como sodes?. (Le Monde, 16-10-2003) Un pouco raras soan estas palabras, se resultase que, como escribiu Carlos Semprún en Liberdade Dixital, toda esta lea política fose preparado polo ateo militante de extrema esquerda Laurent Lévy que, ?como simbólico insulto á podrecida sociedade occidental, capitalista e imperialista?, obrigase ás súas fillas a montar o numerito no seu liceo de Aubervilliers. Por outra banda, cada vez son máis os que, como Michèle Tribalat, pensan que desde que as portadoras do veo lanzaron o seu desafío á República francesa, fai 15 anos, o tempo só serviu para empeorar as cousas. Como xa algúns se temían, os fundamentalistas van gañando posicións no CFCM e as boas intencións de Sarkozy, non só non van servir para resolver o problema, senón que o máis probable é que non fagan máis que agravalo. Segundo unha enquisa que publicou Le Monde, en setembro de 2001, a pesar de que o 78% dos musulmáns confesábase crente soamente un 20% dicía frecuentar a mesquita. Algúns dos musulmáns franceses considéranse ateos pero ?sen dereito a dicilo?. Para eles, o veo é un estandarte do fundamentalismo islámico e non dubidan de que a reivindicación do chádor está a ser utilizada politicamente. Para a maioría das mulleres de orixe musulmá que abandonaron o veo a cuestión non admite dúbidas, é signo de sometemento da muller e por tanto inaceptable. Un dos grupos máis belixerantes contra o veo é un sector feminista xuvenil de SOS racismo, chamado ?Nin putas nin sumisas?, cuxa fundadora, Loubna Meliane, é unha moza, filla de inmigrantes musulmáns.

Non hai máis que pasearse pola páxina web da LNMF (Liga Nacional de Musulmáns de Francia), http://lnmf.net/, para entender o significado do veo musulmán. A muller pertence ao seu marido, debe tapar o seu corpo para non provocar o desexo dos estraños así como evitar calquera trato con homes que non pertenzan á súa familia. A lei coránica esixe obediencia a Alá, e esa lei foi directamente entregada por Deus ao seu profeta Mahoma. Unha boa musulmá nunca poderá aceptar unha lei que entre en contradición co Corán. Pero quizais, para entender mellor por que ese ?inocente veo? é hoxe símbolo do fundamentalismo islámico conviría remontarse á revolución jomeinista que derrocou, en xaneiro de 1979, ao xa de Persia, Reza Pahlevi. Poucos días despois de facerse co poder, Jomeini decretou obrigatorio o uso do veo para as mulleres pois non debían mostrar aos homes nin o seu corpo nin os seus cabelos. é preciso recordar que a muller tivera un papel importante na loita contra o réxime do xa. Dise que nos cárceres iranianos o 20% dos prisioneiros políticos eran mulleres. Cando participaban nas manifestacións, moitas delas, cubríanse totalmente con veos negros como sinal de rexeitamento ao que consideraban a imposición dun réxime prol occidental. Con todo, o novo líder relixioso o primeiro que fixo cando os seus soldados tomaron Teherán, foi suprimir ás mulleres todas as liberdades de gozábanas co réxime anterior. Primeiro prohibíuselles que seguisen sendo xuíces, a continuación suprimíronse todas as leis que equiparaban os seus dereitos aos do home e, finalmente, obrigóuselles a ocultar o seu corpo enteiro debaixo do chádor. Moitas desas mulleres, que se cubriron a cabeza en sinal de protesta contra o xa, lanzáronse entón á rúa para evitar a imposición do veo. As manifestantes foron insultadas e amedrentadas polos homes da rúa ante as miradas impávidas e divertidas dos soldados de Jomeini. O novo goberno iraniano non tivo reparo algún en perseguir a aquelas señoras que loitaran en primeira fila pola Revolución.

Algunhas delas, aterrorizadas ante o cariz que ía tomando o asunto, lanzaron un SOS ás asociacións feministas da esquerda europea que, na maioría dos casos, mostraran a súa simpatía pola Revolución islámica. A bulir constituíuse un ?Comité para a defensa dos dereitos da muller? formado por 18 mulleres que acudiron a Teherán para ver sobre o terreo o que estaba a ocorrer. Unha desas 18 foi a escritora alemá, Alice Schwarzer, editora da revista EMMA que fora fundada en 1977 como a primeira revista política escrita ?por mulleres e para as mulleres?. Alice Schwarzer, que até entón admirara a aquelas revolucionarias cubertas de negro que, desafiando aos soldados do xa, tantas veces manifestáronse contra ?a occidentalización forzada?, despois de ver o que estaba a suceder en Teherán volveu a Alemaña convertida nunha loitadora infatigable contra o fundamentalismo islámico. Nada máis regresar, escribiu un relato da expedición que foi publicado pola súa revista en maio daquel mesmo ano. No ano 2002 esta mesma muller, que ten agora sesenta anos e que segue dirixindo a revista EMMA, recompilou unha serie de artigos escritos por diferentes xornalistas, máis ou menos de esquerdas, que ao longo dos últimos 20 anos foron caendo na conta do perigo que, para occidente, supón o integrismo musulmán. Todos eles subscribirían agora as palabras coas que a feminista alemá comeza este libro que, co título Os soldados de Alá. Sobre a falsa tolerancia, publicouse o pasado xuño en España: ?Xa desde 1979, cando os ?gardas revolucionarios? de Jomeini ataron os longos panos á cabeza das mulleres, debería quedar claro que o pano non é precisamente ?un costume relixioso? senón un emblema político, isto é, o estandarte da cruzada islámica?. Aos poucos vai sendo maior o número de persoas para as que está claro que o veo non é, como di Laurent Levy, un simple anaco de tea que pon histéricos aos ?aiatolás do laicismo?, senón o símbolo do fundamentalismo integrista. O foi para as mulleres que se opuñan á occidentalización do xa, o foi para Jomeini cando decretou que debía ser unha peza obrigatoria, e o é para todos os radicais relixiosos que, en Europa, tratan de evitar que as súas mulleres adopten os costumes occidentais.

Por outra banda, cada día faise máis patente ese ?flirteo? entre certa esquerda e o islam que denunciaba Michèle Tribalat. Un flirteo que non é só da esquerda máis radical. A ninguén se lle pode escapar que os medios de comunicación mostran moito máis interese e conmoción polo pranto da nai dun kamikaze musulmán terrorista que polo dos familiares das vítimas do seu crime, sobre todo cando as vítimas son xudeus ou soldados norteamericanos. Case toda a progresía europea é inexplicablemente prol musulmá e antisemita e a súa obsesión antiamericana vai sempre acompañada dunha incomprensible debilidade polo islam Agora ben, se é verdade que eses centímetros de tea simbolizan o poder do totalitarismo fundamentalista e se, como di Alice Schwarzer, máis que un símbolo relixioso o veo é un estandarte da cruzada islámica, a proliferación de cabezas cubertas por púdico veos debería producirnos o mesmo sentimento de preocupación que ver xurdir, de súpeto, brazaletes con cruces gamadas anudados ás mangas das camisas duns belos adolescentes rubicundos.